Onderdelen & Materialen
voor Klavecimbels en Spinetten
Bij een klavecimbel kan een versleten snaar of plectrum invloed hebben op de klank en respons.
Het vervangen van een snaar of een plectrum bij een klavecimbel kan vaak zelf worden gedaan met een beetje kennis, de juiste materialen en goed gereedschap.
Plectra / Kieltjes
De snaren in een klavecimbel en spinet worden net als bijvoorbeeld bij een gitaar aangetokkeld met kieltjes, ook wel "plectra" genoemd.
In plaats van het tokkelen of 'plukken' met de hand, gebeurd dit door een zogenaamd dokje waar de plectrum op is bevestigd. Als je een toets indrukt, druk je daarmee het dokje met de plectrum tegen de snaar.
In de loop van de geschiedenis zijn ze van allerlei materialen gemaakt, elk met hun eigen voordelen en nadelen. Hier leggen we alles uit over de gebruikte materialen, hoe ze werken, en wat ze uniek maakt.
Als je overweegt de oude plectra in jouw instrument te vervangen, dan kan de onderstaande informatie handig zijn bij het beoordelen van welk materiaal je jouw plectra wilt hebben. Elk materiaal heeft unieke eigenschappen, dus kies wat het beste past bij jouw speelstijl en de gewenste klank!
1. Vogelveren - Klassiek en Elastisch
Vogelpennen werden historisch gezien het meest gebruikt. Ze zijn elastisch, sterk en relatief makkelijk te vinden. Afhankelijk waar men woonde, gebruikte men de veren van verschillende soorten vogels.
- In het Noorden: Hier gebruikte men vooral slagpennen van meeuwen, raven of kraaien. Deze vogels hebben sterke veren omdat ze goed kunnen vliegen. Loopvogels zoals kippen of kalkoenen en watervogels zoals eenden hebben minder geschikte veren.
- In het Zuiden en Alpengebied: Roofvogelveren, zoals die van buizerds, arenden en gieren, waren favoriet. Deze zijn vaak stugger en duurzamer
Let op: De levensduur van een vogelveer hangt af van hoe elastisch de veer is. Omdat veren kunnen uitdrogen en breken, moeten ze worden verzorgd met speciale oliën. Gebruik geen gewone plantaardige oliën zoals olijf- of zonnebloemolie; deze kunnen de snaren aantasten.
2. Leer – Zacht en Warm
Runderleer was een populair alternatief voor vogelveren. Het is zachter dan een veer en werd vaak gebruikt voor zachte registers zoals "peau de bouffle", die de zachte aanraking van vingers imiteren.
Sommige leren kieltjes werden behandeld met lijnolie. Dit maakte ze harder en duurzamer, maar het proces was tijdrovend.
Wij bieden voorgevormde leren plectrums in verschillende breedtes aan.
3. Messing – Sterk maar Stijf
Messing is extreem stevig en gaat lang mee, maar het heeft één groot nadeel: het is niet elastisch. Hierdoor klinkt het minder natuurlijk en krijg je soms ongewenste boventonen.
Omdat ze niet buigzaam zijn, bewegen ze niet mee met de snaar, hierdoor ontstaan er extra trillingen die de klank donkerder en minder puur maken. Daarom worden ze vooral gebruikt voor specifieke registers met kleine trillingen.
Op aanvraag leveren wij een messing plectrums, eventueel voorzien van een anti-oxidatie laagje.
4. Moderne alternatief – Delrin (Kunststof)
Tegenwoordig wordt wereldwijd vaak Delrin gebruikt. Dit is een kunststof dat in de jaren '70 is ontwikkeld door het Nederlandse bedrijf Dupont uit Rotterdam. Delrin is lichter en sterker dan staal bovendien is het elastisch en eenvoudig te bewerken.
Het is duurzaam en blijft 5 tot 10 jaar bruikbaar als je het goed behandelt. Let wel op de omgevingstemperatuur, het wordt stug onder 15°C en breekt onder -8°C. Bij temperaturen boven 30°C wordt het zachter.
Met goed onderhoud, zoals regelmatig schoonmaken en het vermijden van extreme temperaturen, kun je de levensduur van een Delrin-plectrum optimaliseren. Na ongeveer 5 jaar is het verstandig de plektra te controleren en te overwegen om ze preventief te vervangen, zeker als het instrument intensief gebruikt wordt.
Wij leveren kant-en-klare geïntoneerde Delrin-plectra in verschillende diktes en sterktes. Plectrums zijn makkelijk te vervangen. Voorgevormde plectra zijn handig in gebruik!
Een klavecimbel en spinet hebben andere snaren dan die van een piano! De snaren van een klavecimbel en spinet zijn veel dunner dan in een piano en hebben een andere legering. Pianosnaren zijn gemaakt van staal en koper. Klavecimbelsnaren en spinetsnaren zijn van ijzer, messing en brons.
Van oudsher werden de snaren van klavecimbels gemaakt van puur ijzer, messing of brons. Dit was voor de uitvinding van het moderne staaldraad in de 19e-eeuw. Puur ijzer is minder sterk dan staal, maar het is zachter en voldoet goed in situaties waar lage spanning gewenst is, zoals bij klavecimbels. Door deze materialen geeft het instrument een helder, delicaat geluid, passend bij de klavecimbelklank. Moderne alternatieven zijn fosforbrons of aangepaste staaldraad.
Met de komst van de pianoforte in de 18e eeuw, die hogere spanning en een bredere dynamiek vereiste, bleef men aanvankelijk ijzeren snaren gebruiken, maar naarmate de instrumenten krachtiger werden, voldeed ijzer niet meer vanwege de grotere spanning en slijtage. In de 19e eeuw maakte de uitvinding van staaldraad het mogelijk om sterke, elastische snaren te maken die de hoge spanningen van moderne piano's aankonden. Dit zorgde voor een robuustere constructie en een krachtigere klank, wat essentieel was voor de evolutie van de piano zoals we die nu kennen.
Tegenwoordig wordt bij de bouw van piano's uitsluitend staaldraad gebruikt, zoals Röslau. Je ziet soms op het internet aanbieders van stalen snaren in plaats van ijzeren snaren voor klavecimbels.
Wij raden het af om staalsnaren in een klavecimbel te gebruiken.
Dit omdat snaren zoals Röslau-snaren zijn ontworpen voor hoge spanning, zij hebben ijzer als hoofdbestanddeel maar het bevat ook koolstof en andere elementen die het sterker maken dan puur ijzer.
Klavecimbels zijn gebouwd voor een lage spanning. Het gebruik van staalsnaren zoals Röslau in een klavecimbel kan leiden tot schade aan de kast of het frame, omdat deze de spanning niet aankan. Andersom kun je ook geen ijzeren snaren in een piano gebruiken omdat ijzer niet sterk genoeg is om de hoge trekspanning te weerstaan, de snaren zullen snel breken of vervormen met hogere breukkans.
1. Keuze
Bij het kiezen van de juiste snaren voor een klavecimbel gaat het niet alleen om de klank, maar ook om de duurzaamheid. De klank kan variëren van warm en vol tot helder en stralend, afhankelijk van het materiaal, de samenstelling en de manier waarop de snaar wordt gemaakt.
Belangrijke factoren bij de keuze zijn de breeksterkte van de snaar, die afhankelijk is van het soort metaal (zoals ijzer, messing of koper) en de manier waarop het is verwerkt. Het is belangrijk dat de snaar sterk genoeg is om niet te breken, maar tegelijkertijd moet je weten welk materiaal het beste klinkt voor jouw specifieke klavecimbel.
2. Materiaal
De keuze van het juiste materiaal voor klavecimbelsnaren is belangrijk omdat verschillende materialen heel verschillende sterktes kunnen hebben.
Bijvoorbeeld, een koperen snaar kan in de lage tonen veel minder sterk zijn dan een dunne snaar in de hoge tonen. Als je de maat van het klavecimbel al hebt (de mensuur), moet je berekenen welke spanning de snaar aankan. Hierdoor weet je zeker dat de snaar niet breekt, zelfs onder slechte omstandigheden. Het is dus essentieel om de eigenschappen van verschillende materialen goed te begrijpen om de juiste keuze te maken.
3. Afmetingen
Vroeger hadden klavecimbelmakers geen gedetailleerde tests voor snaarmaterialen zoals wij die nu hebben. Ze kozen de dikte van de snaar afhankelijk van de gewenste toonhoogte en het beschikbare materiaal, wat vaak beperkt was. Tegenwoordig werken we met een vaste maat (mensuur) voor het instrument, zonder precies te weten welk snaarmateriaal oorspronkelijk werd gebruikt. Dit maakt het moeilijk om de juiste snaar te kiezen, vooral bij reparaties of het vervangen van een enkele snaar.
Bij het vervangen van een gebroken snaar in een klavecimbel is het dus belangrijk om de toonhoogte, lengte en het materiaal van de oorspronkelijke snaar te bepalen.
4. Snaren bestellen
Bestel je snaar in de webshop. Neem contact met ons op als de door jou gewenste maat er niet bij staat, vaak kunnen we de gewenste maat nabestellen.
Weet je niet welke maat u moet bestellen maar heb je de snaar nog of een stukje daarvan? Stuur dit stukje snaar naar ons (met track en trace) dan meten wij de snaar op. Heb je geen snaar meer? Door naburige snaren te inspecteren en te meten, of de mensuurtabel te raadplegen, kun je de juiste vervangingssnaar kiezen.
Houd er rekening mee dat we per vergissing bestelde snaren niet kunnen ruilen, omdat de kwaliteit en bescherming van het materiaal dan niet gegarandeerd kunnen worden.
5. Snaren vervangen en bewaren
Bij het hanteren van snaren is het essentieel om handschoenen te dragen, zoals van stof of latex, om te voorkomen dat zweet de snaren aanraakt en ze sneller doet roesten.
Snaarmateriaal kan gaan roesten als het niet goed wordt opgeslagen of behandeld. Het is daarom belangrijk om snaren op een droge plek met minder dan 40% luchtvochtigheid te bewaren om roest te voorkomen.
Als je deze lage luchtvochtigheid niet kunt bereiken, kun je roestbeschermingspapier of Silica-gel gebruiken, die de oxidatie vertragen, maar niet volledig stoppen.
- Silica-gel bestaat uit silicaten die vocht op kunnen nemen en vasthouden. Het absorbeert vocht en biedt enige bescherming tegen roest; het kan opnieuw worden geactiveerd door het te drogen.
- Roestbeschermingspapier is een speciaal behandeld papier dat metalen beschermt tegen corrosie. beschermt snaren niet alleen bij direct contact, maar ook op een afstand van ongeveer 50 cm.
Ontdek al onze producten
In onze webshop kunt u materialen voor klavecimbels en spinetten bestellen.